الکتروشوک درمانی (ECT) چیست؟

حتما تا به حال در فیلم ها با صحنه هایی از ایجاد شوک مغزی در بیمار مواجه شده اید. صحنه هایی که در آن یک بیمار با چشمان بسته روی یک صندلی قرار گرفته و دستگاهی پر از سیم های درهم و برهم روی سر آن قرار دارد. شاید پس از تماشای ایجاد شوک الکتریکی در بدن بیمار، آن را درمانی خشن و ناکارآمد تصور کرده اید و از تماشای ادامه ماجرا منصرف شده اید. اگر این تجربه را داشتید باید بگوییم شما در حال تماشای یکی از واقعی ترین روش های درمان در روانپزشکی بوده اید. درمان با برق شاید کمی نا متعارف به نظر برسد، اما نمی توان تاثیر سریع و مثبت آن را در درمان بعضی از بیماری ها نادیده گرفت. با این مطلب از کلینیک پیام تندرستی همراه شوید تا به به شما بگوییم الکتروشوک درمانی (ECT) چیست و در درمان چه بیماری هایی موثر است.

شوک درمانی یا ECT چگونه انجام می شود؟

با وجود اینکه این درمان کمی جدید به نظر می آید، اما باید بدانید که در حقیقت قدمت استفاده از شوک الکتریکی به پیش از درمان مدرن برمی گردد. البته اولین درمان ها با برق، بیشتر برای بیمارانی با نشانه های هذیان و توهم تجویز می شد، اما این روزها شوک درمانی یکی از انواع درمان در بیمارستان ترک اعتیاد است.

عملکرد شوک الکتریکی در درمان بیماری

الکتروشوک درمانی نوعی از درمان با وارد کردن ضربات الکتریکی است. به این معنی که دستگاهی که به بیمار متصل می شود، با ایجاد یک شوک برقی ضعیف ناگهانی در یک لحظه عملکرد همه سلول های مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. میزان الکترودهای به کار رفته در هر فرد با دیگری متفاوت است. در حقیقت این الکترودها مثل دوز در داروهای خوراکی عمل می کنند و تعداد آن ها به وضعیت بیمار بستگی دارد. بعد از بیهوشی و ایجاد شوک، جریان برق از مغز عبور می کند. این فرآیند چند دقیقه ای، مانند یک شروع دوباره عملکرد سلول های مغز را تا حد زیادی تغییر می دهد.

ECT برای چه بیماری هایی کاربرد دارد؟

اولین سوالی که بعد از مطالعه عملکرد ECT با آن مواجه می شویم این است که چرا به جای آن از درمان دارویی استفاده نمی شود؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که این روش درمان در روانپزشکی امروزه بیشتر برای بیمارانی با شرایط حاد تجویز می شود. این بیماران اغلب دچار اختلال های شدید شخصیتی و دوقطبی هستند؛ تا آنجاکه ممکن است قصد خودکشی داشته باشند. در این شرایط از مرحله مصرف دارو عبور کرده اند و نتیجه ای نگرفته اند یا دارای مقاومت شدیدی برای پذیرش بیماری و ادامه روند درمان هستند. با این حال این روش بیشتر در درمان برخی بیماری ها مانند افسردگی، اختلالات دوقطبی و اسکیزوفرنی موثر بوده است.

شوک مغزی برای درمان اعتیاد چه زمانی تجویز می شود؟

درمان اعتیاد یکی دشوارترین درمان ها است. تفاوتی ندارد که نوع این اعتیاد چگونه است؛ نکته مهم آن است که فرد نمی تواند بدون کمک گرفتن از یک عامل بیرونی، این بیماری را شکست دهد. حتی برای ترک موادی مانند قرص زولپیدم به بیمار پیشنهاد می شود که با مراجعه به بهترین کمپ ترک اعتیاد، ترک اعتیاد زولپیدم را به صورت تخصصی پیگیری کند. متاسفانه در بسیاری از موارد، روش های دارویی به تنهایی در ترک اعتیاد موثر نیست و این جا همان نقطه ای است که بیمار علاوه بر اعتیاد، با بیماری های اعصاب و روان دیگری مانند افسردگی شدید هم دست و پنجه نرم می کند. شوک الکتریکی برای افراد دارای اختلالات ذهنی، باعث از بین رفتن توهمات ناشی از مصرف مواد می‌شود. اگرچه این درمان موقتی به نظر می رسد، اما در بسیاری از موارد بیمار بعد از بازگشت به حالت عادی مسیر بهبودی را پیش گرفته است. به علاوه این روش برای ترک اعتیاد در سنین بالاتر بسیار موثر است.

درمان با برق در بیماران دوقطبی

بیماری هایی مانند اسکیزوفرنی و یا اختلال شدید دوقطبی از بیماری های روانی حاد هستند. درمان دارویی در حالت های شدید این بیماری ها بسیار سخت است؛ به همین دلیل یکی از بهترین راه های جایگزین درمان با شوک الکتریکی است. از بین رفتن توهمات فرد بهترین نتیجه ای است که این درمان برای او به همراه دارد.

تاثیر الکتروشوک درمانی بر مغز چقدر است؟

عبور جریان الکتریکی از مغز، باعث ایجاد یک تشنج لحظه‌ای می‌شود. اما در اصل همین تشنج، دستگاه عصبی خودمختار را در بیمار فعال می کند و باعث ایجاد تغییراتی در او می شود. نمودار این تغییرات در بیشتر از 90 درصد بیماران رو به بهبود بوده است. با این حال این روش درمانی مانند همه درمان ها، مزایا و معایبی دارد. تجویز این روش با توجه به شرایط بدنی و آمادگی بیمار انجام می شود و بعد از آن هم تا مدتی درمان دارویی و مراقبت هایی خاص از بیمار ادامه دارد. روانشناس ترک اعتیاد از این روش برای ترک افراد بهره می برد.

گیجی و سردرگمی از عوارض جانبی ECT

اغلب بیماران بعد از دریافت شوک الکتریکی در مسیر بهبودی قرار می گیرند. با این حال ECT عوارض جانبی خود را بر هر فرد باقی می گذارد. یکی از این عوارض گیجی و سردرگمی است. این حالت ناشی از ایجاد تشنج در فرد است که معمولا پایدار نیست و پس از زمان کوتاهی از بین می رود. کوفتگی و بدن درد را هم می توان در لیست عوارض جانبی شوک برقی به حساب آورد. این حالت ها معمولا با تجویز دارو برطرف می شوند و ماندگار نیستند.

شوک درمانی و ایجاد فراموشی

یکی از رایج ترین عارضه ها بعد از به هوش آمدن بیمار، فراموشی کوتاه مدت است. بیمار بعد از تشنج ممکن است اتفاقات پیش از شوک یا کمی قبل تر از آن را به یاد نیاورد. در بدترین صورت این حالت می توان تا چند روز ادامه داشته باشد. اما این مورد هم با تجویز دارو و گذر زمان، همیشگی نخواهد بود.

بارداری یک ممنوعیت برای شوک الکتریکی نیست!

زمان بارداری پر از ممنوعیت های دارویی و پرهیزهای پزشکی است. اما جالب است بدانید که درمان با شوک الکتریکی در این دوران منعی ندارد. این روش برای بانوان باردار که اختلال دو قطبی و بیماری های اعصاب و روان دارند تجویز می شود و دلیلش این است که مصرف قرص های اعصاب برای جنین بسیار خطرناک تر است و ممکن است اثرات جبران ناپذیری بر او داشته باشد. با این حال این روش پس از آزمایش های بسیار با توجه به وضعیت بیمار و در صورت تجویز متخصص انجام می شود.

جمع بندی

الکتروشوک درمانی (ECT) یک روش درمانی پزشکی است که با ایجاد شوک‎های الکتریکی کنترل‌شده پس از بیهوشی، موجبات تغییر عملکرد مغز و کاهش علائم شدید روان‌پریشی، افسردگی یا اختلال دوقطبی را فراهم می‌آورد. در ترک اعتیاد، این روش به درمان اختلالات روانی مرتبط با مواد کمک می‌کند؛ به‌ویژه زمانی که روان‌درمانی یا دارودرمانی به تنهایی مؤثر نبوده‌اند. مزایای این روش شامل سرعت اثر، کم‌عارضه بودن، بی‌خطری حتی در دوران بارداری و امکان اثر هم‌افزا با دارودرمانی است. با وجود اینکه ممکن است عوارضی مثل فراموشی کوتاه‌مدت، گیجی یا سردرد ایجاد شود، اما در بسیاری از موارد بهبودی قابل توجهی ایجاد می‌گردد. در کلینیک پیام تندرستی، ECT تحت نظارت دقیق متخصصان و با احترام کامل به شرایط فرد انجام می‌شود.

سوالات متداول

ECT دقیقا چه تأثیری روی ترک اعتیاد دارد؟

این روش به‌طور مستقیم اعتیاد را درمان نمی‌کند، بلکه اختلالات روانی زمینه‌ای—مانند افسردگی مقاوم یا شیدایی—که فرد را به مصرف مواد سوق می‌دهند را هدف قرار می‌دهد. با کاهش این اختلالات، روند ترک مؤثرتر و پایدارتر خواهد شد.

انجام ECT چه عوارضی دارد؟

معمولاً عوارض آن شامل فراموشی کوتاه‌مدت، سردرد، گیجی، بدن‌درد و در موارد خیلی نادر تشنج است. این عوارض موقتی و قابل مدیریت هستند و پس از چند ساعت یا در طول چند روز بهبود می‌یابند.

آیا ECT برای افراد باردار یا کسانی که دارو نمی‌توانند مصرف کنند، مناسب است؟

بله. این روش بی‌خطر است و حتی برای زنان باردار که نمی‌توانند دارو مصرف کنند، گزینه‌ای جایگزین و امن برای درمان اختلالات روانی مرتبط با اعتیاد محسوب می‌شود.