باور نادرستی که در میان برخی خانواده‌ها، به‌ویژه نسل‌های قدیمی‌تر، رواج دارد این است که تریاک میتواند برای کنترل دیابت مفید باشد. این تصور از تجربه‌های فردی و زودگذر شکل‌گرفته است؛ تجربه‌هایی مثل کاهش موقتی قند خون یا تسکین درد که برخی را به این نتیجه رسانده که تریاک شاید راه‌حلی برای کنترل دیابت باشد.
اما واقعیت علمی چیز دیگری می‌گوید: بر اساس تمام مطالعات و منابع معتبر پزشکی، مصرف تریاک نه‌تنها کمکی به دیابت نمی‌کند، بلکه این بیماری را خطرناکتر، پرنوسان‌تر و کنترل آن را سختتر میکند. در این مقاله توضیح داده‌ایم که چرا این باور غلط است و چه عوارض جدی‌ای مصرف تریاک برای فرد دیابتی دارد. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان دیابت دارید، این مطلب میتواند نگاهتان را به طور کامل تغییر دهد.
چرا برخی تصور می‌کنند که تریاک برای دیابت خوب است؟
در بعضی خانواده‌ها، مخصوصاً میان افراد مسن، این باور رایج است که تریاک میتواند قند خون را پایین بیاورد و علائم دیابت را بهتر کند. برخی از بیماران دیابتی بعد از مصرف تریاک احساس می‌کنند حال عمومی‌شان بهتر شده، اشتهایشان کم شده و یا دردهای عصبی‌شان کاهش پیدا کرده است.
همین تجربه‌های شخصی و موقت باعث شکل‌گیری این تصور غلط شده که تریاک ممکن است برای دیابت مفید باشد. در ادامه دلایل اصلی این باور اشتباه را بررسی می‌کنیم:
- کاهش کاذب و موقتی قند خون
گاهی بعد از مصرف تریاک، بیماران دیابتی متوجه افت قند خون می‌شوند و تصور می‌کنند بیماری‌شان بهبودیافته است. اما این کاهش ناپایدار و فریبنده است و دلیل بر کنترل بیماری نیست. - کاهش اشتها:
تریاک معمولاً باعث کم‌شدن اشتها میشود. وقتی فرد غذای کمتری مصرف کند، طبیعتاً مقدار قند وارد شده به بدن هم کاهش می‌یابد، و این میتواند قند خون را به طور موقت پایین بیاورد. - کندشدن حرکات دستگاه گوارش:
تریاک عملکرد معده و روده را کند میکند که باعث میشود جذب قند از غذا با تأخیر انجام شود. این تأخیر ممکن است باعث کاهش موقتی قند خون شود، ولی تعادل کلی بدن را به هم می‌زند. - اثر بر هورمون‌ها:
تریاک ممکن است ترشح هورمون‌هایی مثل انسولین یا گلوکاگون (هورمون‌هایی که روی تنظیم قند خون اثر دارند) را به طور موقت تغییر دهد. این تغییرات مقطعی هستند و در آزمایش‌های بلندمدت مانند HbA1c هیچ بهبودی دیده نمی‌شود. - ایجاد حس آرامش و تسکین دردهای نوروپاتی
یکی دیگر از دلایلی که بیماران دیابتی ممکن است به تریاک روی بیاورند، تسکین دردهای عصبی ناشی از دیابت (نوروپاتی دیابتی) است. اما این تسکین موقت است و با گذشت زمان، مشکل‌ساز میشود. - تحمل (Tolerance):
با مصرف مداوم تریاک، بدن به آن عادت میکند و برای گرفتن همان اثر، نیاز به مقدار بیشتری از آن ماده خواهد بود. این پدیده را «تحمل دارویی» می‌نامند و باعث افزایش دوز مصرفی و در نتیجه افزایش خطرات میشود. - وابستگی:
بعد از مدتی، بدن و روان فرد به تریاک وابسته می‌شوند. در این حالت، با ترک تریاک، فرد دچار بی‌قراری، بی‌خوابی، اضطراب و سایر علائم ترک میشود، حتی اگر دیگر نیازی به آن از نظر درد نداشته باشد. - تشدید درد در درازمدت:
تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده طولانی‌مدت از تریاک میتواند بدن را نسبت به درد حساس‌تر کند (به این حالت «هایپرآلژزیا» می‌گویند). یعنی به‌جای کاهش درد، در آینده دردها شدیدتر و مقاوم‌تر خواهند شد.
مقاله پیشنهادی: کلینیک ترک اعتیاد بانوان تهران
عوارض مصرف تریاک برای بیمار دیابتی
مصرف تریاک در بیماران دیابتی نه‌تنها کمکی به کنترل بیماری نمی‌کند، بلکه با ایجاد اختلال در عملکرد اندام‌های حیاتی، خطر بروز عوارض جدی و مرگبار را افزایش می‌دهد.
تریاک ممکن است برخی علائم بیماری مانند درد یا اضطراب را برای مدت کوتاهی کاهش دهد، اما در بلندمدت باعث نوسان شدید قند خون، افزایش خطر بیماریهای قلبی و کلیوی، اختلال در گوارش، مشکلات روانی و حتی خطر مسمومیت دارویی (اوردوز) میشود.
در ادامه به بررسی هر یک از این عوارض می‌پردازیم:
- کنترل قند خون ناپایدار و خطر هیپوگلیسمی و هایپرگلیسمی
تریاک با تحریک برخی هورمون‌های بدن مانند گلوکاگون (هورمونی که قند خون را بالا می‌برد) و هورمون‌های استرس‌زا، باعث نوسانات شدید قند خون میشود.
این نوسانات می‌توانند باعث افت قند (هیپوگلیسمی) یا افزایش شدید قند (هایپرگلیسمی) شوند که هر دو برای فرد دیابتی خطرناک‌اند.
از سوی دیگر، تریاک گیرنده‌هایی در مغز را فعال میکند که باعث میشود بدن علائم هشداردهنده افت قند (مثل تعریق، تپش قلب یا لرزش) را احساس نکند، در نتیجه، بیمار ممکن است متوجه افت شدید قند خون نشود که میتواند منجر به بیهوشی یا حتی مرگ شود. - افزایش خطر بیماریهای قلبی – عروقی
مطالعات بزرگ نشان داده‌اند که مصرف مزمن تریاک باعث تنگ شدن رگ‌های قلب (عروق کرونر) و افزایش احتمال سکته قلبی میشود.
تریاک روی فشارخون، چربی خون و عملکرد رگ‌ها اثر منفی می‌گذارد که همه این‌ها عوامل مهم در بیماری قلبی هستند.
در افراد دیابتی که از قبل در معرض خطر بیماریهای قلبی هستند، مصرف تریاک این خطر را چندبرابر میکند.
حتی کسانی که مقدار کمی تریاک مصرف می‌کنند، ممکن است بهمرور با مشکلات جدی قلبی مواجه شوند. - تشدید آسیب کلیوی و نفروپاتی دیابتی
کلیه یکی از اندام‌هایی است که در دیابت بهمرور آسیب می‌بیند؛ به این آسیب «نفروپاتی دیابتی» گفته میشود.
تریاک با کاهش فشارخون، ایجاد کم‌آبی در بدن (دهیدراسیون) و اثرات مخرب روی بافت کلیه، سرعت پیشرفت این آسیب را بیشتر میکند.
در نتیجه، عملکرد کلیه سریع‌تر از حالت معمول کاهش پیدا میکند و بیمار ممکن است زودتر از موعد نیاز به دیالیز پیدا کند.
همچنین مصرف داروهای مسکن حاوی اپیوئید در کنار دیابت، خطر نارسایی کلیوی را افزایش می‌دهد. - اختلالات گوارشی و تأخیر تخلیه معده
تریاک حرکات طبیعی معده را کند میکند؛ در بیماران دیابتی که ممکن است از قبل دچار «گاستروپارزی» (کندی تخلیه معده) باشند، این مشکل شدیدتر میشود. در نتیجه غذا مدت طولانی‌تری در معده باقی می‌ماند و باعث تهوع، احساس سنگینی، بی‌اشتهایی و حتی استفراغ میشود.
این وضعیت باعث میشود قند خون بعد از غذا به طور ناگهانی و غیرقابل‌پیش‌بینی بالا برود. کنترل وعده‌های غذایی، زمان دارو و تنظیم انسولین در این شرایط بسیار دشوار میشود. - تضعیف سیستم عصبی و سلامت روان
• مصرف طولانی‌مدت تریاک میتواند باعث کاهش تمرکز، افسردگی، اضطراب و اختلال در حافظه شود.
• بیماران دیابتی برای کنترل بیماری خود به هوشیاری، نظم در مصرف دارو و پایبندی به رژیم غذایی نیاز دارند.
• اختلالات روانی ناشی از تریاک این توانایی‌ها را مختل میکند و باعث میشود فرد انگیزه یا انرژی کافی برای پیگیری درمان نداشته باشد. - تداخل دارویی و خطر اوردوز
تریاک ممکن است به‌صورت مستقیم با داروهای دیابت مثل متفورمین، انسولین یا گلی‌بن کلامید تداخل نداشته باشد، اما به طور غیرمستقیم بر اثر آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
کندی حرکات روده باعث میشود جذب این داروها دیر یا نامنظم انجام شود و قند خون یا خیلی پایین بیاید یا خیلی بالا برود.
همچنین خواب‌آلودگی ناشی از تریاک ممکن است باعث شود بیمار زمان دارو را فراموش کند یا دوز اشتباهی مصرف کند.
در برخی موارد، این اختلال در جذب و مصرف دارو میتواند منجر به هیپوگلیسمی شدید یا حتی اوردوز دارویی شود.
مقاله پیشنهادی: دکتر فوق تخصص ترک اعتیاد در تهران
جمع‌بندی
در مجموع، مصرف تریاک نه‌تنها درمانی برای دیابت نیست، بلکه با ایجاد اختلال در عملکرد هورمون‌ها، کلیه، قلب، دستگاه گوارش و سیستم عصبی، وضعیت سلامت فرد دیابتی را به‌مراتب بدتر میکند. کاهش موقتی قند یا تسکین دردهایی مثل نوروپاتی، نباید با درمان اشتباه گرفته شوند.
وابستگی، اعتیاد، تشدید درد در آینده و بروز عوارض جدی مثل سکته، نارسایی کلیوی یا بیهوشی ناشی از افت قند، همگی از پیامدهای مصرف تریاک هستند؛ بنابراین ضروری است که بیماران دیابتی به‌جای تکیه بر روش‌های سنتی و بی‌پایه، از راهکارهای علمی، مشاوره پزشکی و درمان اصولی بهره بگیرند.
بهترین کلینیک ترک اعتیاد تهران یعنی کلینیک پیام تندرستی با سال‌ها تجربه تخصصی در زمینه درمان انواع اعتیاد، از جمله وابستگی به تریاک، آماده ارائه خدمات ترک اصولی، دارویی و روان‌درمانی به بیماران است. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان با مشکل مصرف تریاک در کنار دیابت یا سایر بیماری‌ها روبه‌رو هستید، همین حالا با ما تماس بگیرید و مسیر بهبود را با راهنمایی پزشکان مجرب آغاز کنید.
سؤالات متداول
- آیا مصرف مقدار کم تریاک میتواند برای کاهش قند خون بیخطر باشد؟
خیر. حتی مقدار کم تریاک هم میتواند باعث نوسان قند خون، ایجاد وابستگی و اثر منفی بر قلب، کلیه و مغز شود. کاهش قند خون با تریاک موقتی و فریبنده است، نه درمانی. - آیا مصرف تریاک میتواند جایگزین داروهای دیابت شود؟
بههیچوجه. تریاک هیچگونه اثر درمانی واقعی روی دیابت ندارد و نمیتواند جایگزین داروهایی مانند انسولین یا متفورمین شود؛ استفاده از آن حتی کنترل قند را سختتر میکند. - اگر تریاک دردهای دیابتی را کم میکند، چرا نباید استفاده کنیم؟
چون این کاهش درد موقتی است و بهمرور بدن به آن عادت میکند. در نتیجه، فرد مجبور میشود دوز مصرف را بالا ببرد که منجر به اعتیاد و عوارض خطرناکتر میشود. - ترک تریاک برای یک بیمار دیابتی چه فایدهای دارد؟
ترک تریاک باعث بهبود عملکرد بدن، تنظیم بهتر قند خون، کاهش خطر بیماریهای قلبی و کلیوی و بالارفتن کیفیت زندگی میشود. این اقدام، یکقدم بزرگ بهسوی کنترل پایدار دیابت است.
