شیره تریاک، ماده‌ای اعتیادآور و خطرناک است که مصرف آن موجب آسیب‌های جسمی و روانی جدی در فرد می‌شود. این ماده به دلیل قدرت بالا و اثرگذاری شدیدش میتواند حتی در مقدارهای نه‌چندان زیاد باعث قطع تنفس و مرگ شود.
به همین دلیل، آشنایی با پادزهر شیره تریاک یعنی نالوکسان، و دانستن زمان و نحوه استفاده درست از آن، موضوعی بسیار مهم و حیاتی است. در این مقاله به شما توضیح می‌دهیم که علائم اوردوز شیره تریاک چیست، نالوکسان چگونه عمل می‌کند، از کجا قابلتهیه است و پس از مصرف آن چه کارهایی باید انجام شود.
✅ مقاله پیشنهادی: ترک شیره تریاک
علائم و نشانه‌های اوردوز شیره تریاک
اوردوز یعنی مصرف بیش از حد یک ماده مخدر به‌طوری که بدن دیگر نتواند با آن مقابله کند. در مورد شیره تریاک، اوردوز میتواند خیلی سریع باعث اختلال در تنفس، کاهش هوشیاری و حتی مرگ شود. شناخت زودهنگام علائم اوردوز، کمک می‌کند تا جان فرد نجات پیدا کند. در ادامه، به سه دسته اصلی از نشانه‌های اوردوز با شیره تریاک اشاره می‌کنیم:
علائم تنفسی اوردوز شیره تریاک (مهم‌ترین و خطرناک‌ترین نشانه‌ها)
- کندشدن تنفس: اگر تعداد تنفس فرد کمتر از ۸ بار در دقیقه باشد، یعنی سیستم تنفسی در حال خاموش‌شدن است. (تعداد طبیعی برای بزرگسالان ۱۲ تا ۲۰ بار در دقیقه است)
- نفس‌های کم‌عمق: ممکن است به نظر برسد که فرد به‌زور و به‌سختی نفس می‌کشد یا صدای نفس‌کشیدن شنیده نشود.
- قطع کامل تنفس: گاهی فرد کاملاً نفس نمی‌کشد. این حالت بسیار اورژانسی است و بدون مداخله سریع، ممکن است باعث ایست قلبی شود.
کاهش هوشیاری و واکنش نداشتن از دیگر علائم اوردوز شیره تریاک
- بی‌حالی شدید: فرد به‌شدت خواب‌آلود یا بی‌رمق است و برای بیدار کردنش باید چند بار صدا زد.
- پاسخ‌ندادن به تحریک: اگر به صدای بلند، لمس، یا حتی فشار خفیف روی سینه واکنشی نشان ندهد، یعنی در حالت بیهوشی است.
- کُما: در موارد شدید، ممکن است فرد وارد حالت کمای کامل شود (هیچ‌گونه واکنشی به محیط نشان نمی‌دهد).
علائم ظاهری و فیزیکی اوردوز شیره تریاک
- رنگ‌پریدگی یا کبودی لب‌ها و ناخن‌ها: لب‌ها یا نوک انگشتان ممکن است به رنگ آبی یا بنفش درآیند. این نشانه کمبود اکسیژن در خون است.
- مردمک‌های سوزنی شکل: قسمت سیاه وسط چشم (مردمک) بسیار کوچک و تنگ می‌شود. این نشانه مخصوص مسمومیت با مواد افیونی است.
- پوست سرد و عرق کرده: ممکن است بدن سرد و مرطوب شود، حتی اگر محیط گرم باشد.
✅ مقاله پیشنهادی: عوارض خوردن شیره تریاک
پادزهر شیره تریاک چیست؟
وقتی فردی مقدار زیادی شیره تریاک یا سایر مواد افیونی (مثل متادون، هروئین یا ترامادول) مصرف می‌کند، احتمال دارد دچار اوردوز شود. در این حالت، تنفس فرد ممکن است بسیار کند شود یا حتی کاملاً متوقف شود. نالوکسان (Naloxone) دارویی است که برای نجات چنین افرادی استفاده می‌شود.
نالوکسان به‌سرعت اثر مواد افیونی را در بدن خنثی می‌کند. این دارو گیرنده‌هایی را که مواد مخدر در مغز به آنها متصل می‌شوند، مسدود می‌کند و به همین دلیل، علائم اوردوز؛ مثل کندی تنفس، ظرف ۲ تا ۳ دقیقه شروع به برطرف‌شدن می‌کنند. نالوکسان میتواند فرد بیهوش یا کم‌هوشیار را بیدار کند و تنفسش را به حالت عادی برگرداند.
اثر نالوکسان معمولاً ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. اما بعضی مواد افیونی مثل متادون یا شیره تریاک ممکن است خیلی بیشتر در بدن باقی بمانند. به همین دلیل، حتی اگر فرد بعد از تزریق نالوکسان بیدار شد و حالش بهتر شد، باز هم باید فوراً به بیمارستان منتقل شود.
اشکال دارویی نالوکسان در ایران:
- آمپول نالوکسان ۰.۴ میلی‌گرمی: برای تزریق مستقیم به داخل عضله یا رگ استفاده می‌شود و در شرایط اورژانسی بسیار مؤثر است.
- ویال نالوکسان ۱ میلی‌گرمی: نوعی داروی مایع است که با سرنگ کشیده می‌شود و معمولاً توسط پرسنل پزشکی تزریق می‌شود.
- اسپری بینی نالوکسان ۴ میلی‌گرمی: بدون نیاز به سوزن از طریق بینی استفاده می‌شود، اما در ایران هنوز به طور گسترده در دسترس نیست.
(آمپول و ویال هر دو برای تزریق هستند؛ با این تفاوت که ویال معمولاً با سرنگ کشیده می‌شود.)
دوز مصرفی نالوکسان برای بزرگسالان
📌 اگر از آمپول یا ویال استفاده می‌شود: معمولاً ۰.۴ میلی‌گرم به‌صورت تزریق عضلانی (داخل ماهیچه) یا تزریق وریدی (داخل رگ) انجام می‌شود. اگر طی ۲ دقیقه وضعیت بیمار بهتر نشد، می‌توان این مقدار را تا سقف ۲ میلی‌گرم در چند نوبت تکرار کرد.
📌 اگر از اسپری بینی استفاده می‌شود: یک پاف ۴ میلی‌گرمی داخل یک سوراخ بینی اسپری می‌شود. اگر بعد از ۲ تا ۳ دقیقه وضعیت بیمار بهبود نیافت، می‌توان یک دوز دیگر در سوراخ دیگر بینی اسپری کرد.
توصیه پزشکان این است که فرد حداقل ۴ ساعت زیر نظر پزشک در اورژانس یا بیمارستان بماند تا اگر دوباره دچار مشکل تنفسی شد، بتوان به‌موقع واکنش نشان داد.
✅ مقاله پیشنهادی: ترک تریاک
نتیجه‌گیری
اوردوز با شیره تریاک یکی از جدی‌ترین خطرات مصرف مواد افیونی است که با علائمی مانند کندشدن تنفس، بیهوشی و کبودی اندام‌ها همراه است. شناخت این نشانه‌ها و اقدام فوری میتواند جان یک انسان را نجات دهد. داروی نالوکسان بهعنوان پادزهر اصلی، با خنثی‌کردن اثر مواد مخدر، تنفس و هوشیاری فرد را در عرض چند دقیقه بازمی‌گرداند.
بااین‌حال، اثر کوتاه‌مدت آن و ماندگاری طولانی‌تر مواد در بدن، لزوم مراجعه فوری به بیمارستان و تحتنظر بودن فرد را ضروری می‌کند. آموزش عمومی درباره علائم اوردوز و دسترسی به نالوکسان میتواند از مرگ‌های ناگهانی جلوگیری کند.
کلینیک ترک اعتیاد پیام تندرستی با بهره‌گیری از تیمی متخصص و محیطی امن، خدمات جامع درمان اعتیاد را به‌صورت علمی و انسانی ارائه می‌دهد. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با مشکل مصرف مواد مواجه هستید، همین حالا با بهترین کلینیک ترک اعتیاد تهران تماس بگیرید؛ قدم اول برای نجات، آگاهی و تصمیم است.
سؤالات متداول
- پادزهر شیره تریاک از کجا قابلتهیه است؟
نالوکسان فعلاً فقط با نسخه پزشک در دسترس است و در بیمارستانها، مراکز ترک اعتیاد و برخی داروخانهها قابلتهیه است. طرح توزیع خانگی آن هنوز در همهجا اجرا نشده است. - آیا استفاده از نالوکسان بهعنوان پادزهر شیره تریاک عوارض جانبی دارد؟
در افراد وابسته به تریاک یا سایر مواد افیونی، نالوکسان میتواند باعث علائم ترک ناگهانی مثل تهوع، لرز و تپش قلب شود. واکنشهای شدید مثل تشنج نادرند ولی باید مراقب آنها بود. - بعد از استفاده از نالوکسان بهعنوان پادزهر شیره تریاک چه اقداماتی باید انجام داد؟
حتی اگر فرد بیدار شد، باید سریعاً به بیمارستان منتقل شود و حداقل چهار ساعت تحتنظر بماند. همچنین برای پیشگیری از اوردوز مجدد، مراجعه به مراکز ترک اعتیاد معتبر مانند کلینیک ترک اعتیاد پیام تندرستی ضروری است.
