ناراحتی‌های روانی و اعتیاد علاوه بر فرد مبتلا، خانواده و عزیزان وی را نیز درگیر میکند. ممکن است خانواده‌ها برای حل این مشکلات و حفظ سلامتی و آرامش زندگی‌شان به کمک فرد بی‌طرف و معتمدی مانند روان‌شناس خانواده نیاز داشته باشند.
ناراحتی‌های روانی و اعتیاد علاوه بر فرد مبتلا، خانواده و عزیزان وی را نیز درگیر میکند. ممکن است خانواده‌ها برای حل این مشکلات و حفظ سلامتی و آرامش زندگی‌شان به کمک فرد بی‌طرف و معتمدی مانند روان‌شناس خانواده نیاز داشته باشند. حال باید ببینیم خانوادهدرمانی چه تعریفی دارد و چگونه به خانواده‌ها کمک میکند.
خانوادهدرمانی چیست؟
می‌توان خانوادهدرمانی را نوعی روان‌درمانی تعریف کرد که در حل تعارض‌ها و ناسازگاری‌ها به اعضای خانواده کمک میکند، ارتباط بین اعضای خانواده را بهبود می‌دهد و عادت‌های سالمتری را در آنان ایجاد میکند. خانوادهدرمانی را می‌توان در مطب‌های خصوصی درمانگران یا در قالب بخشی از برنامه‌های خانوادهدرمانی در مراکز درمانی بزرگ‌تر انجام داد. واژه “خانواده” در خانوادهدرمانی به تمام افرادی اشاره دارد که نقشی حمایتی و تثبیت شده را در زندگی دیگر اعضای خانواده ایفا می‌کنند؛ این افراد ممکن است نسبت خونی با دیگر اعضاء داشته باشند یا نداشته باشند.
هرچند حضور چند نفر از اعضای خانواده در جلسات روان‌شناسی می‌تواند برای درمانگر و مراجعین مفید باشد، اما هدف اصلی درمان فراتر از حضور فیزیکی اعضای خانواده است. مشکلات به وجود آمده برای یک یا چند نفر از اعضای خانواده در جلسات خانوادهدرمانی به‌عنوان بخشی از یک نظام بزرگ‌تر در نظر گرفته می‌شود. چنانچه تمام اعضای خانواده در جلسات حضور داشته باشند، شرکت‌کنندگان و روان‌شناس از سرزنش‌کردن یکی از اعضاء اجتناب خواهند کرد. این چارچوب به روان‌شناس ترک اعتیاد کمک میکند تا بر روی ایجاد الگوهای سالم‌تر برای رفع تعارض‌ها و افزایش رفاه خانواده تمرکز کند.
دلایل نیاز به خانوادهدرمانی
مشکلات و شرایط مختلف بسیاری وجود دارد که مراجعه به روان‌شناس خانواده می‌تواند برای رفع آنها سودمند باشد. موارد زیر از جمله متداول‌ترین دلایلی است که باعث مراجعه خانواده‌ها به روان‌شناس خانواده می‌شود:
- اعتیاد یکی از اعضای خانواده
- بیماری روانی یکی از اعضای خانواده، از قبیل افسردگی، حملات هراس و اختلال‌های خوردن
- مشکلات تحصیلی مانند افت تحصیلی و مدرسه‌گریزی
- شکست‌ها و ناکامی‌های غیرمنتظره مانند زیان مالی یا فجایع مختلف
- به‌وجودآمدن تغییرات مهم در زندگی، مانند مرگ، تولد، جابه‌جایی، ازدواج و فرزندخواندگی
- تعارض نسلی
- اختلاف‌نظر والدین در تربیت فرزندان
- خشونت همسر یا خشونت خانوادگی
✅ مقالات پیشنهادی: کلینیک ترک اعتیاد بانوان تهران
در جلسات خانوادهدرمانی چه می‌گذرد؟
روان‌شناس خانواده، روان‌شناس بالینی یا مددکار اجتماعی بالینی دارای مجوز معمولاً جلسات خانوادهدرمانی را برگزار میکند. درمانگران خانواده باید در زمینه خانوادهدرمانی آموزش ببینند.
در ابتدا برای شروع هر جلسه روان‌درمانی‌ای باید متوجه شوید که چه انتظاری از جلسات خانوادهدرمانی می‌رود و این جلسات چگونه برگزار می‌شود. به‌این‌ترتیب می‌توانید آگاهانه تصمیم بگیرید که آیا مراجعه به روان‌شناس خانواده کمکی به رفع مشکلات خانواده‌تان میکند یا خیر.
اگرچه چند تن از اعضای خانواده غالباً در جلسات شرکت می‌کنند، اما حضور چند نفر ضروری نیست. بسیاری از اوقات فقط یک تن از اعضای خانواده در جلسات خانوادهدرمانی حاضر می‌شود. جلسات خانوادهدرمانی بسته به صلاحدید روان‌شناس و برنامه مورد نظر وی ۵۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. خانوادهدرمانی ممکن است کوتاه‌مدت باشد و فقط چند هفته طول بکشد یا بلندمدت باشد؛ مدت‌زمان طول درمان، به نیازها و دسترسی خانواده و اهداف درمان بستگی دارد.
انواع خانوادهدرمانی
نحوه برگزاری جلسات خانوادهدرمانی به یک روش خاص محدود نمی‌شود. روان‌شناسان مدل‌های مختلفی را ابداع کرده‌اند که هر کدام برای موقعیت‌های خاصی مفید است. انواع خانوادهدرمانی عبارت است از:
- خانوادهدرمانی ساختاری: خانوادهدرمانی ساختاری باهدف شناسایی و پرداختن به پویایی قدرت اعضای خانواده انجام می‌شود. روان‌شناس در این نوع درمان باید سلسله‌مراتب خانواده و نقش‌های اعضای خانواده را درک کند. مشاور به‌موازات شناسایی این ساختارها می‌تواند به والدین کمک کند تا به حس سالمی از شیوه اعمال قدرت بر روی فرزندانشان برسند.
- خانوادهدرمانی سیستمی: خانوادهدرمانی سیستمی متمرکز بر ارتباط ناخودآگاه بین اعضای خانواده است. مشاور از دیدگاه فردی بی‌طرف می‌تواند به اعضای خانواده کمک کند تا به الگوهای رفتاری خاصی برسند و به‌این‌ترتیب مشکلاتشان را ریشه‌یابی کنند. خانوادهدرمانی سیستمی وجوه تشابهی با روان‌درمانی دارد.
- خانوادهدرمانی راهبردی: این روش راهبرد مستقیم و فشرده‌ای را برای ایجاد و ارتقای ارتباط سالم به خانواده‌ها ارائه می‌دهد. این نوع مشاوره زمانی بیشترین کارایی را دارد که یکی از اعضای خانواده به عارضه یا اختلال معینی مبتلا باشد. مشاور در جلسات خانوادهدرمانی راهبردی به دیگر اعضای خانواده کمک میکند تا با عضوی که دچار “مشکل” است، تعامل کارآمدتری را برقرار کنند.
- خانوادهدرمانی بوئن: این روش به نام مبدع خود، موری بوئن روان‌پزشک ترک اعتیاد معروف نام‌گذاری شده است. خانوادهدرمانی بوئن بیش از همه برای افرادی سودمند است که می‌خواهند بدون درگیرکردن دیگر اعضای خانواده از خدمات خانوادهدرمانی بهره بگیرند.
مراجعین یاد می‌گیرند که چگونه واکنش‌های هیجانی کمتری را در برخورد با اعضای خانواده از خود نشان بدهند و چگونه وقتی از آنان درخواست می‌شود، به‌صراحت درباره احساسات خود حرف بزنند تا به‌این‌ترتیب حس وفاداری و وابستگی را با اعضای خانواده به اشتراک بگذارند. خانوادهدرمانی بوئن یکی از روش‌های خانوادهدرمانی است که در بین روان‌پزشکان ترک اعتیاد شناخته شده است.
مزایای خانوادهدرمانی
خانوادهدرمانی روابط و مناسبات بین والدین و فرزندان، همسران، خواهر و برادرها و دیگر نقش‌های خانواده را بهبود می‌دهد. خانوادهدرمانی گونه پرکاربردی از روان‌درمانی است که در بهترین کلینیک ترک اعتیاد صورت می‌گیرد که در آنجا به بررسی مشکلات خاص یا الگوهای عمومی می‌پردازد.
از جمله مزایای شاخص خانوادهدرمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارائه روش‌های مختلف به اعضای خانواده برای آن که بتوانند احساسات و هیجاناتشان را به‌صورت بهتری بیان کنند.
- افزایش شناخت از پویایی خانواده و انگیزه‌های درونی اعضای خانواده
- ارتقای مهارت‌های حل مسئله
- کاهش موانع ارتباطی
- رسیدن به درک عمیق‌تری از نیازهای دیگر اعضای خانواده
- حل اختلافات خانواده به روشی سازنده و مؤثر
- اهداف خانوادهدرمانی
✅ هدف اصلی خانوادهدرمانی افزایش ارتباط صادقانه و مؤثر بین اعضای خانواده است.
اهداف خاص خانوادهدرمانی شامل موارد زیر می‌شود:
- تقویت پیوند بین اعضای خانواده و ترویج هویت خانواده
- ایجاد محیطی سرشار از هماهنگی و احترام متقابل بین اعضای خانواده
- یادگیری راهبردهای حل مسئله مؤثر
- شناسایی و کاهش نزاع‌های قدرت
- ایجاد و پرورش الگوهای رفتاری و واکنش‌های سالم‌تر در اعضای خانواده
خانوادهدرمانی در درمان اعتیاد
خانوادهدرمانی یکی از مؤثرترین و مفیدترین روش‌ها برای کمک به رفع ناکارآمدی‌ها و اختلالات ناشی از اعتیاد یا بیماری‌های روانی است. حتی اگر عضو مبتلا به عارضه دردسرآفرین در درمان شرکت نکند، دیگر اعضای خانواده می‌توانند باهدف یادگیری سازوکارهای مقابله‌ای سالم و مدیریت عوارض این اختلال از خانوادهدرمانی بهره بگیرند.
چنانچه عضوی از خانواده که دچار مشکل است، فعالانه درصدد درمان بربیاید، خانوادهدرمانی روش درمانی موازی مهمی در کنار مشاوره فردی خواهد بود و می‌توان هر دو درمان را هم‌زمان دنبال کرد. خانوادهدرمانی برای درمان اعتیاد و مشکلات سلامت روان می‌تواند بخشی از یک برنامه درمانی ساختاریافته باشد یا در کنار آن انجام شود. چنانچه این دو روش به‌موازات هم پیش برده شود، لازم است مشاور و متخصص تدوین‌کننده برنامه درمان با یکدیگر همکاری داشته باشند تا از روند درمان یکدیگر آگاهی داشته باشند و بتوانند اثرگذاری طرح درمان یکدیگر را به حداکثر برسانند.
اعتیاد، عارضه‌های روانی و پویایی خانواده تقریباً همواره بر یکدیگر اثر می‌گذارند. لازم است روابط بین این عامل‌ها در خانوادهدرمانی درک شود تا الگوهای ایجاد شده درد و رنجی غیرضروری را به اعضای خانواده تحمیل نکند. مراجعین به کمک خانوادهدرمانی بهتر می‌توانند استرس، خشم، اندوه یا زیان ناشی از آلوده‌شدن به اعتیاد یا بیماری روانی را مدیریت کنند تا به‌این‌ترتیب روابط شادتر و مؤثرتری را با عزیزانشان تجربه کنند.
اگر اعتیاد یا اختلالات روانی هم‌زمان موجب ناکارآمدی خانواده‌تان شده است، مشاوران کلینیک ترک اعتیاد پیام تندرستی می‌توانند اطلاعات مفیدی را به شما ارائه دهند. بسیاری از کارکنان مجرب کلینیک پیام تندرستی دوره‌های آموزش تخصصی را در زمینه خانوادهدرمانی پشت سر گذاشته‌اند و آماده‌اند برای بهبود ارتباط و حل تعارض‌ها و مشکلاتی که با عزیزانتان دارید، به شما کمک کنند.
برای چه افرادی خانوادهدرمانی مفید است؟
خانوادهدرمانی به‌عنوان یکی از روش‌های حمایتی بسیار مؤثر، در فرایند ترک اعتیاد نقشی اساسی دارد. اعتیاد نه‌تنها بر فرد بیمار تأثیر می‌گذارد، بلکه اعضای خانواده نیز به شکلی مستقیم یا غیرمستقیم تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند.
خانوادهدرمانی به این اعضا کمک میکند تا نقش خود را در حمایت از فرد بیمار بهتر درک کرده و در راستای بهبودی او گام بردارند. این روش درمانی علاوه بر کمک به فرد مبتلا به اعتیاد، به تقویت روابط خانوادگی و ایجاد فضای امن و حمایتی در خانه نیز می‌پردازد. در ادامه، به گروه‌های مختلفی که خانوادهدرمانی می‌تواند برای آنها مفید باشد، پرداخته‌ایم:
- والدین افراد مبتلا به اعتیاد
والدین افراد مبتلا به اعتیاد نقش بسیار حیاتی در فرایند ترک اعتیاد دارند. این افراد معمولاً احساس می‌کنند که برای فرزندشان باید همه چیز را انجام دهند، اما گاهی ممکن است دچار سردرگمی و احساس ناامیدی شوند. خانوادهدرمانی به والدین کمک میکند تا رفتارهای حمایتی و درعین‌حال قاطعانه را فرابگیرند.
آنها می‌آموزند که چگونه باید با فرزند خود در این مسیر همکاری کنند و به او انگیزه بدهند، درعین‌حال که نباید اجازه دهند اعتیاد بر فضای خانه و روابط خانوادگی تسلط یابد. این درمان به والدین کمک میکند تا بتوانند فضایی امن و حمایتی برای فرد بیمار ایجاد کنند که در آن فرد احساس ترس یا طردشدگی نکند و درعین‌حال احساس مسئولیت نیز برای تغییر پیدا کند. - همسران افراد درگیر اعتیاد
همسران افرادی که با اعتیاد دست‌وپنجه نرم می‌کنند، معمولاً تحت فشارهای روانی، عاطفی و حتی اقتصادی زیادی قرار می‌گیرند. آنها ممکن است از احساسات گناه، ترس، خشم و بی‌اعتمادی رنج ببرند، زیرا نمی‌دانند چگونه باید از شریک زندگی خود حمایت کنند. در این شرایط، خانوادهدرمانی به همسران این افراد کمک میکند تا احساسات خود را به شکلی مؤثر مدیریت کرده و بتوانند به نحو احسن از همسر خود حمایت کنند.
این درمان به آنها می‌آموزد که چگونه می‌توانند به فرد مبتلا به اعتیاد کمک کنند تا به ترک ادامه دهد، درعین‌حال که به نیازهای خودشان نیز توجه داشته باشند. یکی از بخش‌های مهم خانوادهدرمانی برای همسران، یادگیری تکنیک‌هایی است که از طریق آنها می‌توانند در عین حمایت، مرزهای سالمی برای خود ایجاد کنند تا از تأثیرات منفی رفتارهای فرد بیمار محافظت شوند. - فرزندان افراد دچار اعتیاد
فرزندان افرادی که با اعتیاد دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ممکن است دچار آسیب‌های روانی عمیقی شوند. آنها ممکن است احساساتی چون ترس، گناه، خجالت و اضطراب را تجربه کنند و گاهی حتی در محیط‌های خانه احساس امنیت نکنند.
خانوادهدرمانی به این کودکان و نوجوانان کمک میکند تا احساسات خود را شناسایی کرده و با استرس و چالش‌های ناشی از اعتیاد کنار بیایند. این درمان به فرزندان می‌آموزد که چگونه می‌توانند در موقعیت‌های دشوار احساسات خود را به شکلی سالم بیان کنند و با مشکلات خود به طور مؤثر مقابله نمایند. همچنین، خانوادهدرمانی به والدین کمک میکند تا با دقت بیشتری به نیازهای عاطفی و روانی فرزندان توجه کنند و راهکارهایی برای ایجاد محیطی امن و حمایتی در خانه پیدا کنند. - خواهران و برادران افراد مبتلا به اعتیاد
خواهران و برادران افراد مبتلا به اعتیاد گاهی دچار احساسات پیچیده‌ای می‌شوند. آنها ممکن است خشم، ترس، ناامیدی و حتی بی‌اعتمادی نسبت به فرد مبتلا به اعتیاد و دیگر اعضای خانواده احساس کنند. این افراد نیاز دارند تا به شکلی مؤثر و سالم با این احساسات کنار بیایند و نقش خود را در فرایند درمان و بهبودی درک کنند.
خانوادهدرمانی به خواهران و برادران کمک میکند تا از این احساسات عبور کرده و روابط سالمی با فرد بیمار برقرار کنند. ازآنجاکه معمولاً این افراد در کنار دیگر اعضای خانواده با چالش‌های مختلف مواجه می‌شوند، خانوادهدرمانی به آنها کمک میکند تا مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود بخشند و از روش‌های حمایتی و مؤثر برای کمک به فرد مبتلا به اعتیاد استفاده کنند. این فرایند می‌تواند به ایجاد فضای مثبت و سالم در خانواده کمک کند.
بهترین مرکز خانوادهدرمانی برای اعتیاد
کلینیک پیام تندرستی یکی از بهترین و معتبرترین مراکز خانوادهدرمانی برای اعتیاد و بهترین کلینیک ترک اعتیاد تهران است که با رویکردی تخصصی و تیمی مجرب به درمان خانواده‌ها و افراد مبتلا به اعتیاد می‌پردازد. این مرکز باتوجه‌به نیازهای خاص هر خانواده، برنامه‌های درمانی منحصربه‌فردی را طراحی میکند و بر اهمیت درمان یکپارچه و هماهنگ تأکید دارد.
جلسات خانوادهدرمانی در این کلینیک به شکلی برگزار می‌شود که همه اعضای خانواده بتوانند در فرایند درمان شریک باشند و با یادگیری مهارت‌های ارتباطی و حمایتی، محیط خانه را به فضایی امن و مثبت تبدیل کنند.
کلینیک پیام تندرستی از امکانات ویژه‌ای برای خانواده‌ها برخوردار است که شامل مشاوره فردی و گروهی، برنامه‌های آموزشی برای والدین و همسران، و جلسات منظم پیگیری درمان پس از ترخیص است. این مرکز به خانواده‌ها کمک میکند تا با شناخت بهتر از فرایند درمان و یادگیری تکنیک‌های مؤثر، بتوانند به فرد مبتلا به اعتیاد در مسیر بهبودی حمایت کنند.
فضای آرام و حرفه‌ای کلینیک، همراه باتوجه‌به نیازهای فردی هر خانواده، این امکان را فراهم می‌آورد که اعضای خانواده در کنار فرد بیمار، به شکلی مؤثر و هدفمند در مسیر درمان حرکت کنند.
جمع‌بندی
در این مقاله شما عزیزان را با اهمیت خانوادهدرمانی در فرایند ترک اعتیاد آشنا کردیم و گفتیم که چگونه این روش می‌تواند به اعضای خانواده کمک کند تا درک بهتری از نقش خود در بهبودی فرد مبتلا به اعتیاد داشته باشند. همچنین توضیح دادیم که خانوادهدرمانی می‌تواند به‌ویژه برای والدین، همسران، فرزندان و حتی خواهران و برادران افراد مبتلا به اعتیاد بسیار مفید باشد و چگونه این روش در تقویت روابط خانوادگی و ایجاد فضایی امن و حمایتی در خانه تأثیرگذار است.
اگر شما نیز جزء افرادی هستید که درگیر مشکلات اعتیاد در خانواده خود هستید و به دنبال راه‌حل‌های مؤثر می‌گردید، اکنون زمان مناسبی است که اقدام کنید.
با انتخاب یک مرکز معتبر مانند کلینیک پیام تندرستی و بهره‌مندی از خدمات خانوادهدرمانی، می‌توانید به بهبودی فرد مبتلا کمک کنید و فضای خانوادگی‌تان را به محیطی سالم‌تر و حمایتی‌تر تبدیل کنید. برای اطلاعات بیشتر و مشاوره با متخصصان ما، همین حالا با کلینیک پیام تندرستی تماس بگیرید.
سؤالات متداول
- خانوادهدرمانی چیست؟
خانوادهدرمانی روشی است که به اعضای خانواده کمک میکند تا در فرایند ترک اعتیاد فرد بیمار مشارکت کنند و نقش مؤثری در حمایت از او ایفا کنند. - آیا خانوادهدرمانی فقط برای فرد مبتلا به اعتیاد مفید است؟
خیر، خانوادهدرمانی برای تمام اعضای خانواده مفید است، زیرا به آنها کمک میکند تا روابط سالمتری با فرد بیمار برقرار کرده و فضای حمایتی ایجاد کنند. - چه مراکزی برای خانوادهدرمانی مناسب هستند؟
مراکزی مانند کلینیک پیام تندرستی که تخصص در درمان اعتیاد و خانوادهدرمانی دارند، گزینههای مناسبی برای دریافت خدمات مؤثر در این زمینه هستند.
