مصرف الکل می‌تواند علائم و عوارض مختلفی برای مصرف‌کنندگان آن در پی داشته باشد. یکی از این عوارض اختلال خواب است که می‌تواند تأثیر به سزایی در کیفیت زندگی شخصی و اجتماعی فرد بگذارد. الکل با تأثیر بر سیستم عصبی فرد باعث ایجاد آرامش شدید در او شده و احساس خوابآلودگی را در وی تشدید میکند. مصرف الکل باعث ضعف در تمرکز و بروز خوابآلودگی در فرد میشود. هر چه خواب انسان بی‌کیفیت‌تر باشد روند عادی زندگی فرد نیز دچار اختلال بیشتری خواهد شد.
در کل با نوشیدن الکل فرد دیگر نمی‌تواند خوابی باکیفیت و عمیق را تجربه کند. به‌سختی به خواب فرومی‌رود و شب‌بیداری‌های زیادی را تجربه خواهد کرد. البته در شروع مصرف الکل ممکن است این اتفاق نیفتد؛ اما اگر نوشیدن الکل تبدیل به اعتیاد شود و فرد نتواند در طی روز الکل مصرف نکند حتماً اختلال خواب را تجربه خواهد کرد.
با نوشیدن الکل انتقال‌دهنده‌های عصبی که مسئول تنظیم خواب در انسان هستند دچار اختلال می‌شوند و خواب مصرف‌کننده الکل را مختل می‌سازند. درحالی‌که خواب کوتاه و بی‌کیفیت است؛ اما فرد به دلیل به‌وجودآمدن آرامش زیاد در عضلات تنفسی دچار پدیده خوروپف نیز میشود.
عوامل تأثیرگذار بر عوارض مصرف الکل
پنج عامل زیر تأثیر بسیار زیادی در بروز عوارض سوءمصرف الکل و میزان شدت آن‌ها دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- سن: افراد مسن و جوان‌ترها بیشتر آسیب می‌بینند.
- جنس: زنان حساس‌تر و آسیب‌پذیرتر هستند.
- وضعیت جسمی: بیماری‌ها و مصرف داروها شدت عوارض را زیاد میکند.
- میزان مصرف: هرچقدر بیشتر بخوری، آسیب بیشتر است.
- مدت مصرف: مصرف طولانی‌مدت باعث آسیب دائمی میشود.
تأثیر الکل بر خواب
الکل پس از مصرف وارد دستگاه گوارش و گردش خون شده و باعث احساس آرامش در فرد میشود که بسته به شرایط فرد که در بالا به آن اشاره شد عوارض خاصی را در جسم و روان مصرف‌کننده ایجاد میکند.
تحقیقاتی که از سال ۱۹۳۰ بر رابطه الکل و بی‌خوابی انجام شده است حاکی از آن است که افرادی که قبل از خواب، الکل مصرف می‌کنند دچار عارضه تأخیر در خواب می‌شوند به این معنا که وقتی که به رختخواب می‌روند زمان بیشتری برای به خواب‌رفتن آن‌ها نیاز است. زیرا تأثیر الکل در هنگام خواب کم شده و آن احساس خوابآلودگی و آرامش اولیه به وی منتقل نمی‌شود که آن هم به دلیل فعالیت کبد در شب است.
الکل چه تأثیری بر خواب دارد؟
الکل تأثیرات متفاوتی روی خواب دارد که بسته به مقدار مصرف و زمان نوشیدن می‌تواند مثبت یا منفی باشد، اما در کل اغلب اثرات منفی بیشتری دارد. به‌طورکلی:
- تسهیل خواب اولیه: الکل می‌تواند باعث شود سریع‌تر به خواب بروید؛ چون خاصیت آرامبخشی دارد.
- تضعیف کیفیت خواب: با اینکه سریع‌تر به خواب می‌روید، الکل کیفیت خواب را کاهش می‌دهد، بهویژه خواب REM (مرحلهٔ خواب عمیق و رؤیابینی) را مختل میکند که برای تجدید قوا و عملکرد مغز ضروری است.
- بیداریهای مکرر: بعد از مصرف الکل، ممکن است در نیمه دوم شب‌بیدار شوید و مشکل در بازگشت به خواب داشته باشید.
- کاهش تنفس عمیق: الکل می‌تواند باعث تشدید مشکلات تنفسی مانند آپنه خواب شود.
- اثرات وابستگی: مصرف مکرر و طولانی‌مدت الکل می‌تواند به اختلالات خواب مزمن منجر شود.
پس به‌طورکلی، اگرچه الکل ممکن است به‌ظاهر به خواب‌رفتن کمک کند، اما خواب عمیق و باکیفیت را کاهش می‌دهد و باعث بیداریهای مکرر در طول شب میشود.
آیا مشروب باعث خوابآلودگی میشود؟
برای دانستن بهتر تأثیر الکل بر خواب بهتر است ابتدا با مراحل خواب از نظر علمی آشنا شوید. مرحله REM و NREM.
در مرحله NREM در طی زمانی حدوداً ۹۰ دقیقه‌ای عضلات بدن فرد شل می‌شوند، ضربان قلب کاهش مییابد، تنفس آهسته‌تر میشود و مغز آرام‌آرام به خواب فرومی‌رود. در مرحله بعد یعنی REM فرد حالاتی را تجربه میکند که در بیداری اتفاق می‌افتند. مثلاً سطح تنفس و ضربان قلب بالا می‌رود، حرکات سریع چشم اتفاق می‌افتد و… که انسان اغلب در این مرحله خواب می‌بیند.
حال بیشتر به تأثیر الکل بر خواب می‌پردازیم. الکل می‌تواند خواب REM را کاهش می‌دهد. مصرف‌کنندگان الکل معمولاً دچار اختلال در خوابیدن می‌شوند. به‌منظور ازبین‌بردن این مشکل دست به مصرف الکل قبل از خواب می‌زنند. سپس در طول روز به خوردن انواع کافئین روی می‌آورند و به همین ترتیب اعتیاد آن‌ها شدت بیشتری گرفته و عوارض مصرف الکل نیز در آن‌ها افزایش مییابد.
ترک الکل و بی‌خوابی
یکی دیگر از مشکلاتی که پس از قطع ناگهانی الکل ممکن است به سراغ فرد بیاید بی‌خوابی است. این اختلال بی‌خوابی که خود را با عدم به خواب‌رفتن عمیق و خواب بی‌کیفیت و کوتاه نشان می‌دهد، به بی‌خوابی ناشی از ترک الکل معروف است.
برای رهایی از عوارض ترک الکل مانند اختلال در خواب بهتر است به کلینیک‌های ترک اعتیاد به الکل مراجعه نمایید تا با درست‌ترین و جدیدترین روش‌ها به درمان شما پرداخته شود. مرکز ترک الکل پیام تندرستی با برخورداری از باتجربه‌ترین پزشکان و روان‌پزشکان و همچنین با استفاده از خدمات رفاهی مجهز می‌تواند شما عزیزان را در جهت درمان و ترک الکل و همچنین درمان اختلالاتی همچون بی‌خوابی ناشی از مصرف الکل یاری رساند.
📌 منبع: www.sleepfoundation.org
سوالات متداول
- چرا بعد از مصرف مشروب خوابم میگیرد؟
الکل باعث کاهش فعالیت سیستم عصبی مرکزی میشود و خاصیت آرامبخشی دارد، به همین دلیل احساس خوابآلودگی ایجاد میکند. اما خواب بعد از مصرف الکل معمولاً کیفیت مناسبی ندارد. - چگونه مصرف الکل باعث ایجاد اختلال خواب و کاهش کیفیت خواب میشود؟
الکل با تأثیر بر سیستم عصبی مرکزی، ابتدا خوابآلودگی و آرامش ایجاد میکند اما کیفیت خواب، بهویژه خواب عمیق و مرحله REM، کاهش مییابد و باعث بیداریهای مکرر و اختلال در تنفس هنگام خواب میشود. - عوامل موثر در شدت عوارض سوءمصرف الکل کداماند؟
عوامل اصلی شامل سن، جنس، وضعیت جسمی، میزان مصرف و مدت زمان مصرف الکل هستند که هرکدام میتوانند شدت عوارض جسمی و روانی ناشی از الکل را تحت تأثیر قرار دهند.
