ماریجوانا، مادهای که در سالهای اخیر نام آن بیش از هر زمان دیگری شنیده میشود، موضوعی پر از بحث و تضاد است. از یک سو، از خواص درمانی احتمالی آن صحبت میشود و از سوی دیگر، خطرات اعتیاد و عوارض مخرب آن برای سلامت روان و جسم. در میان تمام این اطلاعات متناقض، افراد برای تصمیمگیری درست و آگاهانه به راهنماییهای دقیق و علمی نیاز دارند. در فرهنگ عامه، ماریجوانا با نامهای مختلفی شناخته میشود که هر کدام بار معنایی خاص خود را دارند.
نامهایی مانند گل (رایجترین نام در ایران)، وید (Weed)، حشیش، علف، گراس و تیاچسی همگی بهنوعی به این ماده اشاره دارند. کلینیک ترک اعتیاد پیام تندرستی باهدف افزایش آگاهی و ارائه اطلاعات صحیح، این مقاله جامع را آماده کرده تا شما را با تمام جنبههای ماریجوانا، از ماهیت آن تا عوارض جانبی و مهمتر از همه، راههای درمان اعتیاد به آن آشنا کند. در ادامه با ما همراه باشید تا پیرامون این ماده مخدر اطلاعات مفیدی کسب کنید:
ماریجوانا چیست؟
ماریجوانا (Marijuana) یا گل، یک ماده روانگردان است که از گیاه شاهدانه (Cannabis Sativa) به دست میآید. بخشهای اصلی این گیاه که برای مصارف تفریحی و درمانی استفاده میشوند، گلها، برگها و ساقههای خشک شده آن هستند.
مهمترین ماده فعال در ماریجوانا، ترکیبی شیمیایی به نام تتراهیدروکانابینول (THC) است. این ماده مسئول اصلی ایجاد حالت “نشئگی” یا همان تأثیرات روانگردان در مصرفکننده است. THC با اتصال به گیرندههای خاصی در مغز که به سیستم اندوکانابینوئید معروف است، بر عملکرد بخشهایی از مغز که مسئول حافظه، هماهنگی، لذت و ادراک هستند، تأثیر میگذارد.
علاوه بر THC، ترکیب دیگری به نام کانابیدیول (CBD) نیز در گیاه شاهدانه وجود دارد که بر خلاف THC، تأثیرات روانگردان ندارد و در سالهای اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. بهطورکلی، هر چه میزان THC در یک محصول شاهدانه بیشتر باشد، تأثیرات روانگردان آن قویتر است.
انواع ماری جوانا
ماریجوانا اشکال مختلفی دارد که هر کدام از آنها دارای ترکیبات و روشهای مصرف متفاوتی هستند:
- گل (Buds): رایجترین شکل مصرفی ماریجوانا که همان گلهای خشک شده گیاه شاهدانه هستند. این گلها بالاترین غلظت THC را دارند و معمولاً بهصورت سیگار (Jont) یا پیپ مصرف میشوند.
- حشیش (Hashish): یک ماده رزینی فشرده از گیاه شاهدانه است که بهصورت بلوک یا توده قهوهای تیره به فروش میرسد. حشیش غلظت THC بسیار بالاتری نسبت به گل دارد و تأثیرات آن قویتر است.
- روغن حشیش (Hash Oil): یک عصاره غلیظ و چسبناک است که از حشیش به دست میآید و غلظت THC آن حتی از حشیش نیز بالاتر است. این روغن معمولاً با مواد دیگر مخلوط شده و دود میشود.
- روغن و محصولات CBD: این محصولات که از گیاه شاهدانه به دست میآیند، عمدتاً دارای CBD بوده و THC بسیار کمی دارند. از آنها برای خواص آرامبخش و ضددرد استفاده میشود و تأثیرات روانگردان ندارند.
- ادباتیها (Edibles): محصولاتی مانند شیرینی، شکلات یا نوشیدنی که حاوی عصاره ماریجوانا هستند. این محصولات تأثیرات قویتر و طولانیمدتتری دارند؛ زیرا پس از مصرف از طریق سیستم گوارش جذب میشوند.
عوارض مصرف ماریجوانا
مصرف ماریجوانا میتواند طیف گستردهای از عوارض جانبی را به همراه داشته باشد که بسته به دوز، دفعات مصرف، و ویژگیهای فردی متفاوت است.
عوارض کوتاهمدت مصرف ماریجوانا (بلافاصله پس از مصرف)
- افزایش ضربان قلب: که میتواند به قلب فشار وارد کند.
- قرمزشدن چشمها: به دلیل اتساع عروق خونی چشم.
- خشکی دهان و گلو: که به آن “دهان پنبهای” نیز میگویند.
- اختلال در هماهنگی و تعادل: که انجام کارهایی مانند رانندگی را بسیار خطرناک میکند.
- واکنشهای روانی: شامل پارانویا (سوءظن)، اضطراب، هذیان و توهم (بهویژه در دوزهای بالا).
- کندشدن زمان واکنش: که تصمیمگیری سریع را دشوار میکند.
عوارض بلندمدت مصرف ماریجوانا (مصرف مداوم)
- مشکلات حافظه و تمرکز: مصرف طولانیمدت میتواند به حافظه کوتاهمدت آسیب بزند و توانایی تمرکز را کاهش دهد.
- کاهش ضریب هوشی (IQ): تحقیقات نشان دادهاند مصرف ماریجوانا در دوران نوجوانی میتواند با کاهش دائمی در ضریب هوشی مرتبط باشد.
- آسیب به سیستم تنفسی: استعمال دخانیات، از جمله ماریجوانا، به ریهها آسیب میزند و خطر ابتلا به برونشیت مزمن و سایر بیماریهای تنفسی را افزایش میدهد.
- مشکلات سلامت روان: مصرف طولانیمدت ماریجوانا، بهویژه در افراد مستعد، میتواند خطر ابتلا به اختلالات روانی مانند روانپریشی، اسکیزوفرنی، و افسردگی را افزایش دهد.
- سندرم بیانگیزگی (Amotivational Syndrome): در برخی از مصرفکنندگان مزمن، بیانگیزگی و بیتفاوتی نسبت به کار، تحصیل و روابط اجتماعی دیده میشود.
ماریجوانا چگونه مصرف میشود؟
ماریجوانا به روشهای مختلفی مصرف میشود که هر کدام سرعت تأثیر و ماندگاری متفاوتی دارند:
- دود کردن (Smoking): رایجترین روش مصرف که در آن ماریجوانا را بهصورت سیگار دستپیچ (Joint) یا با استفاده از پیپ و قلیان میکشند. تأثیرات در این روش بسیار سریع (در عرض چند دقیقه) شروع شده و چند ساعت باقی میمانند.
- استنشاق بخار (Vaping): در این روش، گل ماریجوانا یا عصاره آن در دستگاههای ویپ تبخیر و بخار حاصل استنشاق میشود. این روش برای ریهها کمتر مضر است، اما سرعت و قدرت تأثیر آن شبیه به دود کردن است.
- صرف خوراکی (Edibles): ماریجوانا را میتوان به غذاها و نوشیدنیها اضافه کرد. تأثیرات این روش دیرتر (بین ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت) شروع میشوند، اما به دلیل پردازش در سیستم گوارش، قویتر و طولانیتر هستند و میتوانند تا ۱۲ ساعت ادامه داشته باشند.
- مصرف موضعی (Topicals): کرمها و پمادهای حاوی عصاره شاهدانه که روی پوست مالیده میشوند. این محصولات تأثیرات روانگردان ندارند و معمولاً برای تسکین درد موضعی استفاده میشوند.
مراحل تأثیر مصرف ماریجوانا در بدن
زمانی که ماریجوانا مصرف میشود، THC وارد بدن شده و فرایندهای پیچیدهای را در مغز و سیستم عصبی آغاز میکند:
- ورود به سیستم گردش خون: پس از دود کردن، THC بهسرعت از طریق ریهها وارد جریان خون میشود. در مصرف خوراکی، THC از طریق سیستم گوارش جذب شده و در کبد متابولیزه میشود.
- اثر بر مغز: THC از سد خونی مغزی عبور کرده و به گیرندههای کانابینوئیدی (CB1) در مغز متصل میشود. این گیرندهها به طور طبیعی به ترکیبات مشابهی در بدن (اندوکانابینوئیدها) متصل میشوند.
- تغییر در عملکرد مغز: اتصال THC به این گیرندهها، عملکرد طبیعی سیستم عصبی را مختل میکند. این امر باعث آزادشدن دوپامین و ایجاد حس لذت و سرخوشی میشود. همچنین بر روی بخشهایی از مغز که کنترلکننده حافظه، تمرکز، هماهنگی و زمان هستند، تأثیر میگذارد.
- اوج تأثیر و بازگشت به حالت عادی: تأثیرات ماریجوانا پس از حدود ۳۰ دقیقه تا یک ساعت به اوج خود میرسند و سپس بهتدریج کاهش مییابند. سرعت این فرایند به دوز، نحوه مصرف و متابولیسم فرد بستگی دارد.
علائم و نشانههای مصرف و اعتیاد به ماریجوانا
شناسایی علائم مصرف و اعتیاد به ماریجوانا میتواند به فرد و خانوادهاش کمک کند تا بهموقع برای درمان اقدام کنند.
علائم کوتاهمدت مصرف ماریجوانا (در حین یا بلافاصله پس از مصرف)
- تغییرات رفتاری: سرخوشی، خنده بیدلیل، آرامش و خوابآلودگی یا در برخی موارد اضطراب و پارانویا.
- تغییرات فیزیکی: قرمزی چشمها، خشکی دهان، افزایش ضربان قلب، کندشدن حرکات و کندشدن زمان واکنش.
- تغییرات شناختی: اختلال در حافظه کوتاهمدت، عدم تمرکز و دشواری در حل مسائل.
علائم بلندمدت و اعتیاد به ماریجوانا
- افزایش تحمل: نیاز به مصرف دوزهای بیشتر برای رسیدن به همان تأثیر اولیه.
- ولع شدید (Craving): میل شدید و غیرقابلکنترل به مصرف ماریجوانا.
- ادامه مصرف باوجود عوارض منفی: ادامه مصرف حتی باوجود مشکلات در روابط، کار یا سلامتی.
- علائم ترک: تجربه علائمی مانند بیقراری، بیخوابی، اضطراب، کجخلقی و افسردگی در صورت کاهش یا قطع مصرف.
- ازدستدادن علاقه به فعالیتهای روزمره: صرف زمان و انرژی زیاد برای مصرف و تهیه ماریجوانا بهجای پرداختن به سرگرمیها و علایق قبلی.
مدتزمان ماندگاری ماریجوانا در بدن
مدتزمان ماندگاری THC در بدن به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله: دفعات مصرف، متابولیسم بدن، وزن و درصد چربی بدن. بهطورکلی، THC در چربیهای بدن ذخیره میشود و بهآرامی آزاد میشود.
- مصرف یکبار: ممکن است تا ۳ روز در بدن بماند.
- مصرف هفتگی یا گاهبهگاه: ممکن است تا ۷ روز در بدن بماند.
- مصرف منظم (چند بار در هفته): ممکن است تا ۱۴ روز در بدن بماند.
- مصرف سنگین و روزانه: ممکن است تا ۳۰ روز یا بیشتر در بدن باقی بماند.
آیا مصرف ماری جوانا در تست اعتیاد تشخیص داده میشود؟
در پاسخ به این سؤال باید بگوییم بله مصرف ماری جوانا به طور قطعی در انواع تستهای اعتیاد، بهخصوص تستهای ادرار، بهراحتی قابلتشخیص است. ماندگاری این ماده در آزمایشهای مختلف به شرح زیر است:
- آزمایش ادرار: این رایجترین نوع آزمایش است. THC میتواند تا ۳۰ روز و در مصرفکنندگان سنگین تا ۹۰ روز پس از آخرین مصرف در ادرار تشخیص داده شود.
- آزمایش خون: در این آزمایش، THC فقط برای مدت کوتاهی پس از مصرف (چند ساعت تا چند روز) قابلتشخیص است، اما در مصرفکنندگان سنگین میتواند تا ۷ روز باقی بماند. این آزمایش بیشتر برای تشخیص مصرف اخیر کاربرد دارد.
- آزمایش مو: این آزمایش دقیقترین نوع است و مصرف ماریجوانا را تا ۹۰ روز پس از مصرف تشخیص میدهد. دلیل آن این است که THC در فولیکولهای مو ذخیره میشود.
- آزمایش بزاق: THC معمولاً تا ۲۴ ساعت پس از مصرف در بزاق قابلتشخیص است. این آزمایش اغلب در محل کار یا تستهای جادهای استفاده میشود.
آیا ماری جوانا اعتیادآور است؟
برخلاف باور عمومی که ماریجوانا را بیخطر میداند، این ماده پتانسیل اعتیاد بالایی دارد. وابستگی به ماریجوانا بهعنوان اختلال مصرف حشیش (Cannabis Use Disorder) شناخته میشود. تخمین زده میشود که حدود ۹ تا ۱۰ درصد از مصرفکنندگان ماریجوانا به آن وابسته میشوند، و این آمار در بین کسانی که مصرف را از دوران نوجوانی آغاز میکنند، به ۱۷ درصد افزایش مییابد.
وابستگی روانی به این ماده بسیار قوی است و فرد بهمرورزمان برای تجربه حس آرامش و فرار از مشکلات، به آن پناه میبرد. همچنین، وابستگی فیزیکی نیز با علائم ترک مانند بیخوابی، بیقراری، کجخلقی و اضطراب همراه است.
چگونه اعتیاد به مصرف ماری جوانا را درمان کنیم؟
خبر خوب این است که اعتیاد به ماریجوانا قابلدرمان است. فرایند ترک ماریجوانا در کلینیک ترک اعتیاد پیام تندرستی شامل رویکردهای درمانی جامع و شخصیسازیشده است:
- درمانهای روانشناختی:
درمان شناختی – رفتاری (CBT) بهترین روش درمانی برای اعتیاد به ماریجوانا است. CBT به شما کمک میکند تا الگوهای فکری و رفتاری خود را که منجر به مصرف شدهاند، شناسایی کرده و آنها را تغییر دهید. - مشاوره فردی و گروهی
جلسات مشاوره به شما کمک میکند تا با دلایل اصلی اعتیاد خود روبرو شوید، مهارتهای مقابلهای سالم را بیاموزید و از تجربیات دیگران استفاده کنید. - درمانهای حمایتی
شامل برنامههای ورزشی، تغذیه مناسب و فعالیتهای تفریحی که به بازگشت به زندگی عادی و سالم کمک میکنند. - برنامههای بلندمدت
هدف ما فقط ترک مصرف نیست، بلکه کمک به شما برای بازسازی زندگی و جلوگیری از عود مجدد است.
جمعبندی
ماریجوانا، مادهای با عوارض جانبی متعدد و پتانسیل اعتیاد بالا است که نباید خطرات آن را نادیده گرفت. باوجود تبلیغات فزاینده درباره بیخطر بودن آن، شواهد علمی نشان میدهند که مصرف این ماده بهخصوص در دوران حساس نوجوانی، میتواند آسیبهای جبرانناپذیری بهسلامت جسم و روان وارد کند.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با مصرف ماریجوانا دستوپنجه نرم میکنید، به یاد داشته باشید که درمان وابستگی یک انتخاب شجاعانه است. در کلینیک ترک اعتیاد پیام تندرستی، ما آمادهایم تا با ارائه راهنمایی و درمان حرفهای، به شما کمک کنیم تا از این چرخه اعتیاد خارج شوید و زندگی سالم را از نو بسازید.
سؤالات متداول:
- آیا ماریجوانا موارد استفاده پزشکی دارد؟
بله در برخی کشورها برای درمان درد مزمن، تهوع ناشی از شیمیدرمانی و برخی بیماریهای عصبی استفاده میشود. اما این مصرف باید تحت نظارت دقیق پزشک متخصص و با نوع خاصی از آن انجام شود. - قرمزشدن چشم بعد از مصرف ماریجوانا برای چیست؟
قرمزی چشم به دلیل گشادشدن رگهای خونی در چشم و افزایش جریان خون است که در اثر THC ایجاد میشود. این یک عارضه جانبی رایج و موقت است. - خشکشدن دهان بعد از ماریجوانا برای چیست؟
THC با تأثیر بر غدد بزاقی، تولید بزاق را کاهش میدهد که منجر به احساس خشکی شدید در دهان میشود. - آیا ماریجوانا باعث سرطان میشود؟
دود کردن ماریجوانا میتواند باعث آسیب به ریهها شود و خطر ابتلا به برونشیت مزمن را افزایش دهد. بااینحال، ارتباط مستقیم آن با سرطان ریه هنوز به طور کامل ثابت نشده است. - آیا ماریجوانا باعث جنون میشود؟
مصرف ماریجوانا، بهویژه در افرادی که زمینه ژنتیکی دارند، میتواند خطر ابتلا به روانپریشی و اسکیزوفرنی را افزایش دهد. - ماریجوانا در دوران بارداری چه عوارضی دارد؟
مصرف ماریجوانا در دوران بارداری میتواند به رشد مغز و وزن نوزاد آسیب بزند. THC از جفت عبور کرده و به جنین میرسد.
