در در سالهای اخیر، کراتوم بهعنوان یکی از مواد نسبتاً جدید و پرچالش در بازار سیاه مواد مخدر شناخته شده است. بسیاری از مصرفکنندگان تصور میکنند چون منشأ گیاهی دارد، اعتیادآور نیست اما واقعیت کاملاً برعکس است.
این ماده با تأثیر مستقیم روی مغز و سیستم عصبی مرکزی، میتواند در مدت کوتاهی وابستگی جسمی و روانی ایجاد کند. شناخت دقیق آن، نخستین قدم برای پیشگیری و درمان است.
کراتوم چیست؟
کراتوم یک ماده مخدر با منشأ گیاهی است که از برگهای درخت «Mitragyna speciosa» در کشورهای تایلند، مالزی و اندونزی به دست میآید. برگهای خشکشده کراتوم حاوی ترکیبات فعال مانند میتراژینین (Mitragynine) و 7-هیدروکسی میتراژینین هستند که اثراتی مشابه مرفین روی بدن دارند.
این ماده در دوز پایین خاصیت محرک و در دوز بالا خاصیت آرامبخش دارد؛ درست مانند بسیاری از مواد افیونی که ابتدا حس انرژی کاذب ایجاد میکنند و سپس وارد مرحله آرامبخشی میشوند.
تاریخچه و منبع پیدایش کراتوم
کراتوم قرنها در جنوب شرق آسیا بهعنوان یک گیاه سنتی برای کاهش درد و افزایش انرژی مورداستفاده قرار میگرفت. کشاورزان محلی برای مقابله با خستگی طولانیمدت در مزارع، برگ کراتوم را میجویدند.
اما در دهههای اخیر، استفاده از این ماده به کشورهای غربی و ایران نیز راهیافته و به شکل پودر یا کپسول در بازار سیاه مواد مخدر عرضه میشود. مهمترین مشکل این است که بسیاری از مصرفکنندگان از خطرات واقعی آن بیخبرند و تصور میکنند گیاهی بودن به معنای بیخطر بودن است.
روشهای مصرف کراتوم
مصرف کراتوم در دنیا و ایران به شکلهای مختلفی انجام میشود. رایجترین روشها عبارتاند از:
- جویدن برگ تازه
در مناطق بومی، مصرفکنندگان برگ تازه را مستقیماً میجوند تا ترکیبات فعال آن جذب بدن شود. این روش باعث جذب سریع و اثرگذاری زودهنگام میشود. - دمکرده یا چای کراتوم
بسیاری از مصرفکنندگان پودر یا برگ خشکشده را در آب جوش میریزند و مانند چای مصرف میکنند. این روش در ظاهر کمخطر به نظر میرسد؛ اما جذب مواد مؤثره آن بالا است. - پودر یا کپسول
در بازار سیاه، کراتوم به شکل پودر و کپسول عرضه میشود و دوز آن بهراحتی قابلکنترل نیست. این موضوع یکی از دلایل اصلی اوردوز و وابستگی شدید به کراتوم است. - استنشاق یا ترکیب با مواد دیگر
در برخی موارد، پودر کراتوم با مواد محرک یا افیونی دیگر ترکیب و مصرف میشود. این ترکیب ریسک مسمومیت و آسیب شدید به سیستم عصبی را چندبرابر میکند.
چرا کراتوم اعتیادآور است؟
کراتوم با تحریک گیرندههای اپیوئیدی در مغز، دقیقاً همان نقاطی را فعال میکند که مرفین و هروئین روی آنها اثر میگذارند. این تحریک باعث ترشح دوپامین و اندورفین میشود و احساس لذت و آرامش کاذب به فرد میدهد. با تکرار مصرف، مغز به این حالت عادت میکند و دیگر نمیتواند به طور طبیعی دوپامین تولید کند.
در نتیجه، بدن برای حفظ حالت عادی به مصرف بیشتر وابسته میشود و اعتیاد شکل میگیرد، به این مطلب در گزارشات مؤسسه ملی سوءمصرف مواد (NIDA) اشاره شده است. در این مرحله، قطع مصرف باعث بروز علائم ترک شدید و تمایل به مصرف دوباره میشود.
علائم مصرف کراتوم
مصرف کراتوم باعث بروز علائم قابلشناسایی در کوتاهمدت و بلندمدت میشود. این علائم میتوانند جسمی یا رفتاری باشند و شدت آن به دوز مصرف بستگی دارد.
علائم کوتاهمدت مصرف کراتوم
- افزایش انرژی و تمرکز
- حالت سرخوشی
- تعریق شدید
- تهوع و استفراغ خفیف
- خشکی دهان
- افزایش ضربان قلب
علائم بلندمدت مصرف کراتوم
- وابستگی جسمی و روانی
- کاهش وزن قابلتوجه
- بیخوابی مزمن
- افسردگی و تحریکپذیری شدید
- افت عملکرد شناختی
- علائم ظاهری و رفتاری
- مردمک تنگ شده
- پوست رنگپریده و عرقکرده
- رفتار پرخاشگرانه یا بیثبات
- انزوا و کاهش تعامل اجتماعی
عوارض مصرف کراتوم
مصرف مداوم کراتوم بهویژه در دوز بالا، میتواند باعث آسیب جدی به جسم و روان شود. این عوارض که سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA نیز به آن اشاره کرده شامل موارد زیر است:
عوارض کوتاهمدت مصرف کراتوم
- تهوع و استفراغ شدید
- افزایش فشارخون
- گیجی و کاهش تمرکز
- بیقراری شدید
- خوابآلودگی و واکنش کند
عوارض بلندمدت مصرف کراتوم
- آسیب به کبد و کلیه
- کاهش میل جنسی
- مشکلات گوارشی مزمن
- افسردگی و اضطراب
- بروز علائم ترک شدید هنگام قطع مصرف
روشهای ترک کراتوم
برخلاف تصور عمومی، ترک کراتوم بدون نظارت پزشکی میتواند خطرناک و همراه با علائم ترک شدید باشد. بهترین و مؤثرترین روش ترک این ماده، درمان تحتنظر پزشکان و متخصصان در کلینیک ترک اعتیاد است.
در این مراکز، برنامههای درمانی شامل سمزدایی ایمن، درمان دارویی، حمایت روانی و بازتوانی طراحی میشود تا احتمال بازگشت به مصرف به حداقل برسد. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با وابستگی به کراتوم مواجه هستید، همین امروز با معتبرترین مرکز ترک اعتیاد تهران، کلینیک ترک اعتیاد پیام تندرستی تماس بگیرید تا روند درمان را بهصورت علمی و ایمن آغاز کنید.
جمعبندی
کراتوم یک ماده مخدر با منشأ گیاهی است که در صورت مصرف مداوم میتواند وابستگی شدیدی ایجاد کند. ظاهر بیخطر و گیاهی این ماده باعث شده بسیاری از افراد بهاشتباه آن را جایگزین مواد دیگر بدانند؛ اما واقعیت این است که اثرات و عوارض آن میتواند به همان اندازه مخرب باشد. تشخیص زودهنگام، آگاهی و درمان تخصصی، کلید اصلی کنترل و ترک این ماده است.
سؤالات متداول
- مصرف کراتوم در چه مدت باعث اعتیاد میشود؟
وابستگی ممکن است در عرض چند هفته ایجاد شود، بهویژه در صورت مصرف مداوم یا دوز بالا. - آیا کراتوم در تست اعتیاد مشخص میشود؟
بله، مصرف کراتوم در بسیاری از آزمایشهای تخصصی مواد مخدر قابلشناسایی است. - خانوادهها چگونه میتوانند به فرد مصرفکننده کراتوم کمک کنند؟
مهمترین کار، قضاوتنکردن و ایجاد فضای حمایتی است. خانواده باید مصرف را جدی بگیرد، فرد را به مراجعه به مراکز درمانی تخصصی تشویق کند و در روند درمان کنار او بماند.
